Nörotransmitterler Nedir ve Neden Önemlidir?
Nörotransmitterler belki de beynin ana kimyasal habercileri olabilir. Bunlar nöronların birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlayan Aracılardır. Nörotransmiterler aracılığıyla bir nöron diğer nörona ateşlenmesini söyler. Beynin nöron ağlarınını devasa bir ekonomi olarak düşünürsek, nörotransmiterler o ekonominin para birimi olarak görünebilir. Nörotransmitterların değiş tokuşu nöronların harekete geçmesini tetikler.
Nörotransmitterlar Sinapsları Nasıl Etkiler?
Nörotransmitterler Nöronun akson uçlarındaki kese benzeri kabarcıklarda depolanır. Nöron ateşlendiğind akson uçları nörotransmitterlerin, pre-sinaptik ve post sinaptik nöron arasındaki alan olan sinaptik boşluğa salar. Nörotransmitterler post sinaptik nöron’daki alıcı bölgelere bağlandıklarında, nöron’un ateşlenme olasılığını etkilerler. Uyarıcı nörotransmitterlar ateşlenme olasılığını artırırken engelleyici nörotransmitterlerde azaltır.
Ana Nörotransmitterler Nelerdir?
Dopamin, norepinefrin ve serotonin muhtemelen en çok tanınan ve psikiyatrik ilaç tedavisinin en çok hedeflediği nörotransmitterlerdir. Bu üçü kimyasal yapılarına bağlı olarak monoamin olarak sınıflandırılır. Glutamat, nöronların ateşlenme olasılığını arttıran genel uyarıcı; GABA, nöronların ateşlenme olasılığını azaltan genel kısıtlayıcı nörotransmitterlerdir. Histamin alerjik tepki ile olan ilişkisi ile bilinir Asetilkolin hafızasıyla ilişkilidir ve Alzheimer ilaçlarının hedefidir.
Serotoninin Ruh Hali ve Davranışlarla Nasıl Bir İlişkisi Vardır?
Serotonin evrimsel yönden çok eski bir nörotransmitter sistemidir ve deniz sümüklüböceği kadar ilkel hayvanlarda bulunur. İnsanlarda ise şaşırtıcı olmayan bir biçimde, en basitinden en gelişmişine kadar çok geniş fonksiyon aralığı ile ilişkilidir. Örneğin serotonin açlık, uyku, migren ağrıları ve cinsel fonksiyonla ilişkilidir. Serotonin seviyesi düşük olan insanlarda dürtü kontrol problemleri görülürken, serotonin seviyesi yüksek olanları ise aşırı düzeylerde ihtiyat ve ket vurma sergiler. Serotonin yolları beyin sapındaki rafe çekirdeklerinden çıkar ve beyin zarı boyunca geniş ölçüde uzanırlar. Bazı serotonin yolları da aşağı omuriliğe doğru gider. Serotonini hedefleyen, yaygın olarak kullanılan antidepresan sınıfı, seçici serotonin geri alım inhibitörleridir (SSRI). SSRI örnekleri arasında fluoksetin (Prozac), sertralin (Zoloft) ve paroksetin (Paxil) vardır. SSRI’lar aynı zamanda kaygı bozuklukları ve obsesif kompulsif bozuklukların tedavilerinde de etkilidir.
Doğal Ağrı Kesici Olan Opioidler Nedir?
Opioidler ağrı tepkimizi hafifletme işlevini gören bir nöromodülatör formudur. Onlar bizim ev yapımı analjezikler, doğal ağrı kesicilerimizdir. Opioidlerin çalışma şekillerinden biri nörotransmitter glutamatın etkisini kısıtlamaktır. Glutamat uyarıcı bir nörotransmitter olduğu için, glutamatı kısıtlamak beyin aktivitesini azaltmaya, aslında beyni yatıştırmaya yarar.
Psikyatrik İlaçlar Beyin Kimyasallarımız Üzerinde Nasıl Bir Etki Gösterir?
Psikiyatrik ilaçların çoğu bir veya daha fazla mörotransmitter sistemini değiştirerek etkili olur. Normal olarak ilaçlar gerçek nörotransmitterleri değil nörotransmitterlerin hareketlerini düzenleyen çeşitli kimyasalları içerir. Örneğin SSRI antidepresanları serotoninin yeniden emilmesini engeller. Bu da serotonin moleküllerini sinapsta daha uzun süre tutarak onlara alıcı bölgelerine bağlanmaları için daha çok zaman sağlar ve dolayısıyla post-sinaptik nöronun ateşlenmesi uyarır. Bu süreci gözünüzde canlandırmak için, birinin sizin kapınızda parmağınızı zil butonun üstünden kaldırmadığını düşünün.
İstismar İlaçları Beyin Üzerinde Nasıl Etkili Olur?
İstismar ilaçları ile yasal ilaçlar beynimiz üzerinde benzer şekilde etkili olur. Aslına bakarsanız, bazı psikiyatrik ilaçlar bazen istismar edilir. İstismar edilen ilaçlar diğer ilaçlara göre daha hızlı ve daha daha yoğun zevk etkileri verebilir. İşte bu “uyuşturucu etkisi” nedeniyle bu ilaçlar keyif için alınan ilaçlar kadar çekicidir.
İstismar İlaçları Beyni Nasıl Değiştirebilir?
Yasadışı maddelerin nörotransmitter hareketleri üzerindeki doğrudan etki nedeniyle nörotransmitter alıcı aktivitelerinde genellikle çarpıcı bir değişim olur. Örneğin, nörotransmitterlerin faaliyetlerini taklit eden yabancı kimyasalları tepki olarak nöronlar kendi nörotransmitterlerinin üretim veya faaliyetlerini azaltabilir. Alıcı bölgeler yok olabilir. Nöronların asıl yapısındaki bu değişim bağımlılık sürecine katkıda bulunur. Beyin daha az nörotransmitter yaptığında veya işleyebilme becerisi düştüğünde kriz başlar. Aynı psikolojik etkiyi sağlamak için aynı ilaçtan giderek daha çok alma ihtiyacı olan ilaç toleransı da benzer şekilde nöron yapısındaki değişikliklerle ilişkilidir.
Aşağıdaki liste hangi ilaçların beynin kimyasal sistemlerini etkilediğini gösterir:
• Marihuana: Kanaboid alıcılar
• Kokain: Dopamin
• Eroin: Opioid alıcılar
• Ekstazi: NMDA Glutamat alıcılar
• Alkol: Gaba